Dil ve Kültür Konuşmaları-I: Prof. Dr. Serkan Şen, Ötüken’den Kaşgar’a Türklüğün Kök Metinleri başlıklı konferans verdi.

Samsun Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, düzenlediği “Dil ve Kültür Konuşmaları” serisinin ilk etkinliğinde Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Serkan Şen’i ağırladı. 15 Aralık Perşembe günü 100. Yıl Konferans Salonunda gerçekleştirilen etkinlikte Prof. Dr. Serkan Şen “Ötüken’den Kaşgar’a Türklüğün Kök Metinleri” başlıklı bir konuşma yaptı.
“Batılılar bizim kök metinlerimize neden ilgi duyuyor?”
“Ötüken” sözcüğünün bugün kullandığımız “ödünç” kelimesi ile aynı kökten türediğinden bahsederek konuşmasına başlayan Serkan Şen, Türklerin “kök metin” olarak ifade edilen metinlerine Batılıların ilgi duymasının sebeplerini açıklayarak konuşmasına devam etti: “Batılıların Türklüğün kök metinlerine ilgi duymasının ilk sebebi kendi köklerini, geçmişlerini Doğu’da aramalarıdır. Köktürk Yazıtları keşfedildiğinde yazıtlarda kullanılan alfabe İskandinav Runları ile ilişkilendirilerek ‘runik alfabe’ olarak adlandırılmış ve Köktürk Yazıtları’nı Batılıların geçmişine ait anıtlar olarak değerlendirme anlayışı ortaya çıkmıştır. Uzun süre çözülememelerinin arka planında bunu hep Batı dilleri üzerinden çözme arayışları yatmaktadır. Kök metinlere duyulan ilginin ikinci sebebi ise bir toplumu tanımak için o toplumun ortaya koyduğu kültürel ürünleri kavramanın zaruri olmasıdır. Yani dil malzemesi aynı zamanda bir toplumu tanımanın yöntemlerinden biri olarak karşımızda durmaktadır. Batılılar bir toplumu sömürmeden evvel o toplumun eğilimlerini tespit etmek adına o toplumun tarihî vesikaları üzerine özel bir ilgi geliştirmişlerdir. Bizim metinlerimizin Batılılar tarafından işlenmesinin ikinci sebebi de budur.”
“Kök metinler ne işe yarar, kök metinden kastımız ne?”
Prof. Dr. Serkan Şen “kök metin” ifadesiyle ne kastettiğini açıklayarak sözlerini sürdürdü: “Kök metin dediğimizde bütün Türk Dünyasının ortak kabulleri içerisinde yer alan metinleri kastediyoruz. Moğol istilası özellikle Türk tarihinde bir dönüm noktası. Moğol istilasıyla beraber daha önce bir arada bulunan Türk toplulukları farklı coğrafyalarda farklı kültürel süreçlerin içerisine girmişlerdir. Dil tarihinde bunu kabaca Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi olarak ifade ediyoruz. Bu süreç içerisinde Doğu Türklüğü bir edebiyat ortaya koymuş, Batı Türklüğü yani bizler başka bir edebiyatı inşa etmişiz. Ancak bu süreç yaşanmadan önce Türk Dünyası ortak bir sürecin içerisindeydi. Köktürk Yazıtları, Uygur yazmaları, Karahanlı çağının metinleri bu ortak sürecin ürünleridir ve Türklük kendi kaynaklarını, köklerini bu ürünlerde bulabilmektedir. Yani Köktürk Yazıtları bir Özbek için, Kazak için, Kırgız için, Azerbaycan Türkü için, Türkiye Türkü için aynı öneme sahiptir.”
“Köktürk Yazıtları aynı zamanda Türklüğün ilk klasikleridir”
Serkan Şen Köktürk Yazıtları’ndan yaptığı alıntılarla bazı önemli meselelere de değindi. Bunlardan biri de “Köktürk Yazıtları’nın Türklüğün ilk klasikleri” olması meselesidir. “Klasik nedir? Her eski klasik midir? Her pahalı klasik midir?” sorularını cevaplayan Şen, “Tabii ki her eski klasik değildir, her pahalı da klasik değildir. Klasiğin ölçüsü zaman geçse de kıymetinden bir şey kaybetmemesidir. Köktürk Yazıtları dikildiği dönemde Türk milleti için ne kadar önemliyse şimdi de aynı önemi haiz metinler olarak karşımızda durur. İçerdiği mesajlar çağlar aşan, zamanı geride bırakan bir içeriğe sahiptir. Yazıtların yazıldığı dönemde bir toplumu yönlendirmenin, asimile etmenin temel aracı olarak iletişim ve çıkar kavramları kullanılmıştır. Bugün de durum aynıdır. Köktürk Yazıtları değişmeyen yönteme vurgu yaptıkları için klasik olarak adlandırılıyor.” dedi.
Prof. Dr. Serkan Şen, Eski Türkçe uzmanlarının Kutadgu Bilig’i “kut veren bilgi” olarak ifade ettiklerini, kut ile gelen mutluluğun “kolektif mutluluk” olduğunu, Kutadgu Bilig’in kolektif mutluluğu topluma yaşatmayı hedefleyen ve bunun üzerine tavsiyelerde bulunan bir metin olduğunu söyleyerek konuşmasını tamamladı. Konuşmanın ardından Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ahmet Keskin, Prof. Dr. Serkan Şen’e teşekkür belgesi takdim etti. Katılımın yoğun olduğu etkinlik Sanat ve Edebiyat Topluluğunun düzenlediği “Alfabelerin İzinde: Köktürk Alfabesi Sergisi” ziyaret edilmesinin ardından sona erdi.

17 Aralık 2022
Öğrenci Destek Hattı